Vraag en antwoord over schrijftolken
Wat is een schrijftolk?
Een schrijftolk typt voor mensen met een auditieve beperking wat er gezegd wordt en geeft ook sfeer, intonatie en omgevingsgeluiden zoveel mogelijk mee. De klant leest mee op een laptop, tablet of telefoon.
Schrijftolken hebben in Nederland hiervoor een HBO opleiding gevolgd.
Wat is het verschil tussen een gebarentolk en een schrijftolk?
Kort antwoord:
Een gebarentolk is zinvol voor mensen die gebarentaalvaardig zijn. Een schrijftolk is voor mensen die liever geschreven tekst hebben. Denk bijvoorbeeld aan mensen die niet zijn opgegroeid met gebarentaal en op latere leeftijd plotsdoof worden of presbyacusis krijgen.
Langer antwoord:
Een gebarentolk is zinvol voor mensen die gebarentaalvaardig zijn (of daar hard aan werken). Ze zijn bijvoorbeeld doof geboren en naar een dovenschool geweest of zijn op latere leeftijd op zoek gegaan naar lotgenoten in de dovengemeenschap.
Een schrijftolk is voor mensen die de gebarentaal niet voldoende beheersen of liever geschreven tekst hebben. Denk bijvoorbeeld aan mensen met presbyacusis of plotsdoofheid, die gewoon zijn opgegroeid met het Nederlands.
Daarnaast kan het bieden van live ondertiteling ook prettig zijn voor mensen met TOS, een migratieachtergrond of voor horende mensen die gewoon lekker het geluid uit willen zetten (bij een digitale uitzending).
Hoe vraag ik een schrijftolk aan?
Het stappenplan:
Stap 1. Vraag om een verklaring van jouw huisarts. audicien, audioloog of KNO-arts met audiogram.
Stap 2. Vraag de tolkvoorziening aan via het UWV.
Stap 3. Kies een tolk uit of laat voor jou bemiddelen via Tolkcontact.
Stap 4. Spreek met de tolk af.
Heeft u meer vragen? Stel ze aan Tolkcontact of kijk eens op de Tolkkeuzehulp.
Hoeveel kost een schrijftolk?
Een schrijftolk kost jou niets als je recht hebt op een hoortoestel of hoorhulpmiddelen. De overheid vergoedt dan een bepaald aantal tolkuren per jaar. Heb je niet genoeg aan die uren? Dan kan je er meer aanvragen bij het UWV.
Ben je een organisatie of bedrijf en wil je een schrijftolk inhuren? En heb je geen recht op tolkuren? Vraag dan bij mij een offerte op. Je vindt de tarieven zoals die gelden bij vergoeding in de Normbedragen voorzieningen 2023 van het UWV. Daarbij gelden toeslagen voor onder meer tolken in de avond of het weekend.
In welke situaties kan ik een schrijftolk inzetten?
Dat kan in elke situatie die je maar wilt. Een aantal voorbeelden:
- In de kerk, moskee, synagoge;
- In een medische setting: bij jouw huisarts, specialist, tandarts, fysiotherapeut. Of bij een alternatief geneeskundige;
- In de GGZ: tijdens intake en behandeling bij jouw psychotherapeut, psychiater, psycholoog;
- Waar je onderwijs volgt: van basisonderwijs tot universitaire opleiding;
- Op jouw werk: bij een vergadering, netwerkbijeenkomst, bijscholing, functioneringsgesprek, congres;
- Bij speciale gelegenheden, zoals bij een familiebijeenkomst, feest, museumbezoek, begrafenis, crematie of uitvaart;
- Bij politie en justitie: tijdens een rechtszaak, als je aangifte wilt doen of bij een gesprek met jouw advocaat;
- Voor financiële zaken: denk aan een gesprek met de notaris, bank of belastingadviseur.
Je kunt in het tolkenregister (RGTS) selecteren op specialisatie, navraag doen bij de tolk of om bemiddeling vragen bij Tolkcontact.
Hoe reageren mensen op een schrijftolk erbij?
Kort antwoord
De meeste mensen vinden een schrijftolk voor jou begrijpelijk, prima of vragen zich af wat het inhoudt. Hoe normaler jij erover doet, hoe normaler anderen het vinden.
Lang antwoord
Op de 800 opdrachten heb ik één keer iemand gehad die zei: “Weet je, toen X voor het eerst een schrijftolk had, had ik wel zoiets van: Jeetje, moet dat nou? Het is toch best gevoelige informatie die we delen. Erg hè, dat ik dat dacht?” Ze schaamde zich voor haar houding.
Kwestie van verwachtingenmanagement. Is het intiem, privé of privacygevoelig? Geef dan even aan dat de schrijftolk alles wist na afloop en geheimhoudingsplicht heeft.
En ik heb één keer gehad dat een klant met hyperacusis vooraf bang was dat het toetsenbord teveel herrie zou maken bij een congres. Na afloop: “Niks van gemerkt. Ja, je hoort het even aan het begin en daarna vergeet je dat het er is”.
Ik heb ontelbaar veel duimpjes omhoog gehad, kreten van bewondering, vragende blikken en complimenten voor de klant. “Oh geweldig dat er zoiets is” en “Wat goed van je, ja logisch ook”.
Ik zou me dus geen zorgen maken 😉
Hoe introduceer ik de schrijftolk?
Geef aan dat je slechthorend bent (of vul maar in) en dat je daarom een schrijftolk hebt. Die typt alles voor jou zodat je meekrijgt wat er gebeurt en gezegd wordt. Breng dit als een vanzelfsprekendheid en de duimpjes omhoog en instemmend gehum volgen vanzelf.
Punten die soms handig zijn om te noemen:
Alles blijft binnen deze vier muren. De tolk heeft namelijk geheimhoudingsplicht en wist de tekst na afloop.
Als iemand toch graag de tekst wilt, dan mag dat alleen als alle aanwezigen akkoord zijn. Dus vraag dat op tijd!
De schrijftolk is geen deelnemer aan het gesprek of de meeting.
Vraag of men er rekening mee wil houden dat je tijd nodig hebt om de tekst te lezen. Mensen kunnen hun normale spreektempo aanhouden maar een iets langere pauze bij een vraag helpt jou om tijdig te reageren.
Het kan gebeuren dat de tolk moet onderbreken en om herhaling vraagt.
Vraag of mensen niet door elkaar willen praten. De tolk kan maar één persoon tegelijk typen.
NB Je kan je tolk ook vragen om zichzelf te introduceren en bepaalde punten te noemen. Stem dit vooraf even af
Tolk je echt alles?
Ik tolk wat er gezegd wordt. Omdat je alleen met de tekst sfeer, context en intonatie mist, tolk ik ook zoveel mogelijk omgevingsgeluiden en de manier waarop iemand spreekt. Ook geef ik beurtwisselingen aan. Ik typ niet wat je zelf zegt.
Als je niet goed verstaanbaar bent of je wilt liever niet praten, dan kan ik voor jou stemtolken. We moeten dan wel naast elkaar zitten. Jij typt op het QWERTY toetsenbord van mijn laptop wat je wilt zeggen en ik lees het voor.
Moet een schrijftolk altijd naast me zitten?
Nee hoor, dat hoeft helemaal niet. Ik maak gebruik van Text-on-Top. Niet iedere schrijftolk heeft dit. Met Text on top kan jij meters van mij vandaan zitten of zelfs in een andere ruimte. De sprekers moeten dan wel goed verstaanbaar voor mij zijn.
Je kunt mij ook vragen om op afstand te tolken. Ik kan dat bijvoorbeeld met Text on Tap. Jij ontvangt dan een link waarmee je direct mee kan lezen. Of je kunt de tekst als onder-of boventiteling (overlay) op jouw scherm zetten waar je wilt. Je kunt dan ook zelf lettertype, kleur e.d. aanpassen.
Ik kan ook op afstand tolken door mijn scherm met tekst te delen met bijvoorbeeld Zoom of Google Hangout.
Zeker voor korte opdrachten of bij een lange reisafstand is tolken op afstand geschikt. Zijn er meer dan drie sprekers? Dan heb ik video nodig om te kunnen zien wie er aan het woord i
Kun je de tolktekst voor me opslaan?
In principe wis ik de tekst na afloop, omwille van de privacy. Wil jij of iemand anders de tekst graag hebben, dan moeten alle aanwezigen bij de opdracht hiermee akkoord zijn. Geef het dus op tijd aan, bijvoorbeeld voor aanvang van de vergadering.
Houdt er verder rekening mee dat er geen rechten aan de tekst kunnen worden ontleend.
Hoe kunnen we het beste samenwerken?
Om goed te kunnen tolken, moet ik me kunnen voorbereiden. Geef bij een aanvraag daarom zoveel mogelijk concrete informatie door (datum, tijd, locatie, soort opdracht). Als je mij kunt helpen aan een agenda, draaiboek, namen van aanwezigen of jargon, graag! Dat levert echt een betere tolktekst op.
Heb je bepaalde wensen, laat het mij weten. Ik kan bijvoorbeeld het lettertype of de achtergrondkleur veranderen. Ik kan witregels wel of niet typen. Of we kunnen samen kijken naar een andere plaats om te zitten of eens tolken op afstand proberen.
Ik sta altijd open voor feedback, dus zeg het gerust als je het anders wilt. Ik hoor het natuurlijk ook graag als ik goed heb getolkt.
Wanneer heeft een tolk pauze nodig?
Hoeveel pauze een schrijftolk nodig heeft, hangt van de tolk af en de zwaarte van de opdracht. In de regel is het zo dat al na 20 minuten onafgebroken tolken de kwaliteit afneemt. Dat is snel, maar tolken kost veel energie.
In de praktijk kan ik een uur achter elkaar typen zonder dat dit problemen geeft.
Heb ik pauze, dan ga ik soms alleen naar buiten. Ik heb het nodig om in beweging te komen en even geen auditieve input te krijgen. Zo ben ik weer fris voor het vervolg van de opdracht.
Hoe pas ik de tolktekst aan?
Komt de tolk bij jou op locatie? En je kan gaan zitten waar je wilt? Bekijk dan het filmpje met uitleg (geluidloos). Zet rechtsonder de ‘CC’ aan voor de uitleg in tekst.
Tolkt de schrijftolk voor jou op afstand? Bekijk dan de instructies op de pagina met tips over de tolktekst.
Wanneer is teamtolken nodig?
Soms is een situatie te intensief of langdurig voor een tolk om het werk alleen te doen. Bij het teamtolken zijn er twee tolken die elkaar afwisselen met typen. Waar nodig, corrigeren zij elkaar.
Het moet gaan om een opdracht:
- voor werk/onderwijs: die langer dan een uur duurt
- voor leefuren: die langer dan 2 uur duurt
- waarbij geen pauze mogelijk is van een kwartier of langer
- waarbij het niet mogelijk is de opdracht op te splitsen en te verdelen over twee of meer tolken
- eventueel: waarbij het een justitiële setting betreft
- eventueel: waarbij een andere taal wordt gebruikt dan Nederlands of NGT of NmG.
Je hoeft in deze situaties vooraf géén toestemming te vragen. Twijfel je of gaat het om een andere situatie? Vraag dan vooraf toestemming bij het UWV.
NB Teamtolken kost jou niet meer tolkuren via Tolkcontact/UWV dan als je één tolk had ingezet.
Hoe vraag ik meer tolkuren aan?
Heb je tolkuren toegekend gekregen van het UWV? Heb je hier niet genoeg aan?
Vraag dan extra uren aan. Dit kan via hetzelfde formulier waarmee je eerder de tolkvoorziening hebt aangevraagd.
Bekijk de stap-voor-stap instructies aanvragen extra tolkuren.
Ik zie spelfouten. Is dat normaal?
De meeste schrijftolken moeten vaak fouten corrigeren. Dit komt omdat het letterlijk of woordelijk volgen van sprekers een grote snelheid van typen vereist. Ook is het in lettergrepen typen foutgevoelig.
Het aantal fouten zou niet storend moeten zijn. Op de opleiding is een percentage van 1% als acceptabel vastgesteld. Zie je steeds meer fouten, dan kan het zijn dat de tolk toe is aan pauze. De tolk zal het zeker waarderen als je dit voorstelt!
Waar kan ik gebarentaal leren?
Goede vraag! Het kennen van een paar gebaren kan al een groot verschil maken voor de communicatie.
Op de website van Dovenschap vind je alle lesmethoden en cursussen bij jou in de buurt. Het fijnste is als je dit samen doet met mensen in jouw omgeving; je wilt immers met hen goed kunnen communiceren. De Stichting Plotsdoven kan jou daarnaast helpen aan een NmG groepje in de buurt om de gebaren te blijven oefenen. Of neem eens een kijkje bij één van de gebarencafés of andere activiteiten in het land.
Ik zou jou in ieder geval een online abonnement aanraden op het uitgebreide NGT gebarenwoordenboek van het Nederlands Gebarencentrum. Je kunt dan alle gebaren thuis opzoeken. Heel laagdrempelig is ook de jaarlijkse Gebarenchallenge.
Let wel op het verschil tussen NGT en NmG. Je zult mij vooral Nederlands ondersteund met gebaren (NmG) zien gebruiken. Hierbij praat ik in het Nederlands zoals ik normaal ook doe, maar dan met gebaren erbij. Iemand die al van jongsaf aan doof is, zal liever in NGT communiceren. Dat is een zelfstandige en volwaardige taal met een eigen grammatica.
Hoe kan ik omgaan met mijn slechthorendheid?
Dat is een moeilijke vraag. Het ligt voor iedereen anders en ik kan niet voor slechthorende mensen spreken, omdat ik horend ben. Maar ik kom dagelijks mensen tegen met gehoorverlies, met allerlei achtergronden. Ik ben bij ze in het ziekenhuis, op het werk, bij een verjaardag. Dus ik denk dat ik wel wat tips voor je heb.
Ervaar je beperkingen? Zie dit niet als iets ‘van anderen’ waar je je tegen af moet zetten en ook niet als iets wat jou definieert, alsof er niets anders meer is. Je maakt deel uit van een grote groep mensen die tegen dezelfde dingen aanlopen. Je kan deel gaan uitmaken van de groep mensen die creatieve manieren hebben gevonden om ermee om te gaan, die het ervaren als iets wat vanzelfsprekend bij hen hoort, die voor zichzelf hebben leren opkomen, voor wie hun doofheid iets is om te vieren en met alle nuances daartussenin. Ja, die mensen zijn er ook.
Voor sommigen duurt het jaren, voor anderen is de acceptatie er meteen. Het gaat erom te erkennen dat je hierin een bepaalde kwetsbaarheid hebt of de maatschappij zoals die is niet aansluit.
Dat we allemaal onze kwetsbaarheden hebben en dat je respectvol met jezelf om kan gaan door voor je behoeftes op te komen. Iets met assertiviteit dus. Om herhaling vragen, een tolk vragen, gebarentaal leren, lotgenotencontact zoeken, de muziek uit, op een rustige plek gaan zitten, een betere vergadermicrofoon, niet tegen het licht in blijven kijken, op tijd je rust nemen, feedback geven aan je tolk, je verdriet voelen en het soms maar even laten.
Doe jij er normaal over? Dan doen anderen dat ook. Ze weten vaak niet beter en zijn zelf onzeker. Dus help die horende die het niet snapt maar een beetje op weg. Help ze van hun angst af om het niet goed te doen bij jou. Wees duidelijk en vriendelijk en vasthoudend in wat je nodig hebt. En als je het niet weet, geef dat maar aan want ook dat is best duidelijk. Dan doen ze met je mee.
En merk je dat je maar blijft worstelen met dit thema? Neem dan contact op met een hoorcoach of de GGMD. Mensen die zich gespecialiseerd hebben en het zelf hebben meegemaakt kunnen je verder helpen in dit proces.
Ik wil schrijftolk worden. Hoe wordt je dat?
Kort antwoord
Om schrijftolk te worden, volg je een twee jaar durende voltijds HBO opleiding aan de Hogeschool Utrecht. Je krijgt daarmee een Associate Degree en mag je inschrijven in het RTGS.
Lang antwoord
Om schrijftolk te worden, volg je een twee jaar durende voltijds HBO opleiding aan de Hogeschool Utrecht. Je krijgt daarmee een Associate Degree en mag je inschrijven in het RTGS. Dit is de enige erkende manier in Nederland.
Op de HU volg je vakken zoals NGT (Nederlandse gebarentaal), Dovencultuur, taalkunde en schrijftolkvaardigheden. Je leert typen met een speciaal toetsenbord: De Velotype Pro.
Je kunt je breder inzetbaar maken door bijvoorbeeld de tolk NGT opleiding te volgen zodat je ook mag tolken in gebarentaal en NmG. Of door je te specialiseren met bepaalde nascholingen.